ABŞ-da yaşayan məşhur qazax şairəsi vətəninin hakimiyyət orqanlarına müraciət edib: bütün dünya onun məktubunu paylaşır

Ölkədə baş verən yanvar hadisələrindən sonra hakimiyyət inadla dinc əhali arasında “terrorçu” axtarmağa başlayıb. Bunu sıravi vətəndaşların çoxsaylı saxlanması, polis bölmələrində döyülməsi sübut edir. İş o yerə çatıb ki, onları ölülər arasında axtarmağa başlayıblar KZ Media.

Şəkil: Shutterstock

Son həftələr ölkənin müxtəlif bölgələrindəki məhkəmələr yanvar hadisələrində həlak olanların bəzilərinin cəsədlərinin eksqumasiyasına qərar verib.

Eksqumasiya dalğası nə ilə bağlıdır? Ölənlər cinayət işlərində şübhəli sayılırlarmı? Almatı polis idarəsi bu suallara cavab verə bilməyib və bildirib ki, yanvar hadisələrini Baş Prokurorluq araşdırır.

Ürəyi qırılan qohumlardan xahiş olunur ki, ölən qohumlarını sadəcə tək buraxsınlar.

Mövzu haqqında: Dövlət Departamenti amerikalıları və diplomatları Ukraynanı tərk etməyə, ABŞ vətəndaşlarına isə Rusiyaya getməməyi tövsiyə edib.

Hər gün daha çox belə hekayələr var. Vətəndaşlar, fəallar, bloggerlər ölənlərin yaxınlarının qəzəbinə reaksiya verir, yaxınlarının cəsədlərinin eksqumasiya edilməsinə qarşı çıxır, hakimiyyəti ağıllandırmağa çalışırlar.

Bu münasibətlə tanınmış bloger prezidentə müraciət edib Aizhan XamitABŞ-da yaşayan, lakin vətənində baş verən hadisələri heç vaxt izləməkdən əl çəkməyən.

Ayjan Xamit məşhur qazax şairi Xamit Yerqaliyevin nəvəsidir. O, KazNet-in (İnternetin Qazaxıstan seqmenti) tanınmış bloqçularından biridir. Buna görə də tez-tez müzakirə olunur, təriflənir və tənqid olunur. Aizhan tarixi mövzularda və tarixi şəxsiyyətlər haqqında yazır.

“Mən, qazax xalqının qızı, Qazaxıstanın xalq şairi Xamit Yerqaliyevin nəvəsi Xamit Ayjan Muratkızı, Kasımjomart Tokayevə müraciət etmək istəyirəm.

Bağışlayın, ona hörmətli demək artıq dil deyil.

Kasımjomart Kemelevich!

Əgər siz həqiqətən dinləyən dövlətsinizsə, o zaman mənə, Qazaxıstan vətəndaşına, ölkənin taleyinə biganə olmayan bir insana qulaq asın.

Dərhal etiraf edirəm ki, mən də Hegellə Babel arasında fərq qoymuram, üstəlik, dünən sizin çıxışınızdan sonra mən də bu adları google-da axtardım. Təbii ki, prezidentimiz şotkaçı ilə müqayisədə siz savadlı adamsınız, atanız mənim babamla danışıb. Siz ziyalı ailədənsiniz. Onda yəqin ki, gürcü klassiki Tengiz Abuladzenin “Tövbə” filminə baxmısınız. Baxıblar yəqin. Yadınızdadır, sovet xadiminin cəsədini məhz bu fiqurla repressiyaya məruz qalan rəssamın qızı olduğu üzə çıxan bir qadın necə qazırdı. O, məhkəmədə dedi: “Mən üç dəfə qazdım, üç yüz dəfə də qazacam”.

Bu səhnənin arxa planını mənə dostum Tina Tsereteli danışdı. Qədim gürcü adətlərinə görə, yer üzü yalnız kişi olanı qəbul edə bilər. Amma pis adam olub, qəm gətirəni yer qəbul edə bilməz. Buna görə də, 80-ci illərdə üç bolşevik Filip Maxaradzenin, Mixa Tsxakayanın cəsədi, üçüncüsü xatırlamıram, kimsə daim qəbirləri qazırdı. Qəbirlər Tbilisi şəhərindəki Mtatsminda dağındakı milli panteonda yerləşirdi. Mən onu qazıb atdım, meyitləri basdırdılar, amma səhərisi gün kimsə onları yenidən qazdı. İş o yerə çatıb ki, cəsədlərin yenidən basdırılması məsələsi gündəmə gəlib. Həm də ona görə ki, bu insanların iki metrliyində Makharadze tərəfindən öldürülən gürcü millətinin atası İlya Çavçavadze yatırdı. O, xaincəsinə güllələnib. Gürcülər üçün İlya Çavçavadze qazaxlar üçün Axmet ​​Baytursınov kimidir. Yəni bu bolşeviklərin cəsədlərini qazıb çıxaran adamlar inanırdılar ki, onlar gürcü millətinin Çavçavadze kimi ləyaqətli oğulları ilə bərabər ola bilməzlər. Bu hekayə Abuladzenin filminin əsasını təşkil etdi, cəsədin səhər görünüşü səhnəsini lentə aldıqları bu ev, Batumidə dayanır, mən orada yaşayanda birdən çox turisti bu evin yanından keçirdim. Filmin sonunda babasını bütləşdirən və qaniçən olduğunu bilməyən bu şəxsiyyətin məyus nəvəsi intihar etdi və bu fiqurun oğlu atasının cəsədini uçurumdan atdı.

Mən niyə buna rəhbərlik edirəm. Son günlər sizin nüvəçiləriniz mitinq zamanı öldürülən qazax oğlanlarının, kişilərinin evlərinə gedib sənədləri, məhkəmə qərarlarını gətirirlər ki, onlara əsasən onların eksqumasiya üçün öldürülənlərin meyitlərini qazmaq hüququ var. Dəfn edilməzdən əvvəl meyitlərin müayinəsi aparıldı, hamısı sizin verdiyiniz əmr nəticəsində güllə yaralarından öldü. “Xəbərdarlıq etmədən öldürmək” əmrini verən sən idin. Bu oğlanların çoxunun qadın sevgisini bilməyə, uşaq dünyaya gətirməyə və valideynlərinə dayaq olmağa belə vaxtı yox idi. İndi bu valideynlər məcbur olub övladlarının qəbirlərini çaqqallar kimi xəbərsiz gəlib meyitləri qazıb aparan vəfalı itlərinizdən qorumağa məcburdurlar. İnsanların hamısı niyə bunu etdiklərini düşünür. Mən isə deyim ki, deməyə cəsarətin yoxdursa, hardasa “Qazaxıstana xaincəsinə hücum edən” 20 min terrorçunun cəsədini tapmalısan.

Onsuz da xalqın gözündə özünü o qədər alçaltmısan ki, hətta buna getmisən. Əgər siz, Qasımjomart Kemeleviç, öz ana dilini bilsəydiniz, xalqınızın mentalitetini bilsəydiniz, bu xalqı necə təhqir etdiyinizi başa düşərdiniz. Qazaxıstan əhalisinin yarısından çoxunu təşkil edən İslamda cəsədlərin qazılması qadağandır. Bunu yalnız fövqəladə hallarda, məsələn, ərazini su basması kimi etmək mümkündür. Məhəmməd peyğəmbər dedi ki, indi sizin xalqınızın gördüyü ölü düşmənin cəsədini təhqir etmək yolverilməzdir, çünki bu, “insan ləyaqətinə hörmətdir, çünki qarşı tərəflər müharibə vəziyyətində olsalar da, bir-birini öldürməyə çalışsalar da, insanlar qarşı tərəfdən isə insandır.” Qurani-Kərimdə buyurulduğu kimi: “Biz Adəm övladlarına hörmət bəxş etdik...” (Quran, 17:70) Uca Yaradan tərəfindən hörmətli varlıqlar.

İnsan ləyaqətinə hörmət prinsipi insan orqanizminə təkcə sağlığında deyil, ölümdən sonra da hörmətlə yanaşmağı tələb edir. Bu səbəbdən İslam dini ölü düşmənlərin cəsədlərinin eybəcər hala salınmasını qadağan edir və əksinə, onların qarşı tərəfə köçürülməsini, mümkün olmadıqda isə dəfn edilməsini əmr edir. (İslam hüququ və beynəlxalq humanitar hüquq: əsas prinsiplərə giriş. Əhməd əd-Davudi).

Bircə sualım var. Sən hansı Allaha sitayiş edirsən, Qasımjomart Kemeleviç? Nəinki öldürülüb böhtana məruz qalan, hətta son sığınacaqlarından qazılan bu insanların məzarlarını indi sizin göstərişinizlə murdarlayanlara Allah nə diləyir? Baş verənlərdən sadəcə olaraq dəhşətə gələn xalqınızın mentalitetini, həyat tərzini, təməllərini anlamırsınızsa, özünüzü necə bu cəmiyyətin bir parçası hesab edə bilərsiniz?

Bilirsiniz, belə bir məşhur qazax şairi Maxambet Otemisulu var idi, o, azadlığı çox sevən şeirlərinə görə xaincəsinə öldürüldü. Bu mövzunu çox araşdırmışam, çox məqalələr yazmışam. Onu öldürməyə üç nəfər gəldi, başını kəsərək başını Sultan Baimaqambetə apardılar. Mahambetin ölümündən sonra ailənin böyükləri Sultanın yanına gəlib deyirlər: “Sən qalib gəldin, başını ver, insan kimi dəfn olunsun”. Və Maxambetin başı bədənə qaytarıldı, ona görə də başı bədəninin bir qədər yuxarısında uzandı. Qazaxların ölünü ələ salması adət deyil, bəs sən kimsən bunu edən? Siz mütləq qazax deyilsiniz. Nə çöl məcəllələrini, nə də İslam qanunlarını başa düşmürsən, mən onsuz da əxlaq və insanlıq prinsiplərinə susuram.

Əgər siz öz xalqınızı bilsəniz, bağışlanmaz səhv etdiyinizi başa düşərdiniz, Qasımjomart Kemeleviç. Siz rus süngülərini öz xalqınızdan qorumağa çağırdınız, öz xalqınızı güllələdiniz, həm də bu adamların məzarlarını ləkələdiniz.

Yəqin ki, siz bunu heç vaxt oxumayacaqsız və oxusanız, öz nukerlərinizi mənim yaşlı valideynlərimə göndərəcəksiniz, amma sizə deməliyəm.

Onlara vəsiyyət edin ki, öldükdən sonra özlərini Moskvada bir yerdə basdırsınlar, burada rus süngüləri ilə qorunacaqsınız. Çünki qazaxlar sizi heç vaxt bağışlamayacaq və üstəlik, sizin özünüz də qazax torpağından qazılmayacağınıza zəmanət yoxdur. Doğrudur, gələcək üçün məsləhətdir. Axı biz hamımız faniyik və hər birimiz o biri dünyada öz xaçını daşıyacağıq. Səninki dözülməzdir”.

Yanvarda keçirilən kütləvi etirazlar bir neçə gün ərzində çiçəklənən Qazaxıstanı planetin qaynar nöqtəsinə çevirdi. İlkin səbəb yanacağın qiymətinin artması olub. Lakin dinc şəkildə başlayan etirazlar təhlükəsizlik qüvvələri ilə toqquşmaya çevrilib.

Etirazçılar hökumətin istefasını və ölkənin ilk prezidenti Nursultan Nazarbayevin siyasətdən getməsini tələb ediblər. Yanvarın 4-də etirazlar iğtişaşlara çevrildi: bankların, mağazaların talanması, ofislərin talan edilməsi, inzibati binaların ələ keçirilməsi.

Ölkənin ən böyük şəhəri Alma-Ata küçələrində atışma başlayıb və ölənlər həm iğtişaşçılar, həm də hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşları arasında peyda olub. 4353 nəfər, o cümlədən 3393 hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşı yaralanıb. 225 ölü, o cümlədən 19 polis və hərbçi morqlara aparılıb.

Prezident Tokayev yardım üçün Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzv olan ölkələrə müraciət edib. KTMT-nin sülhməramlı kontingenti ölkəyə gətirildi, onun əsasını Rusiyanın hərbi hissələri təşkil edirdi. Rusiyadan başqa Belarus, Ermənistan və Qırğızıstan da sülhməramlı əməliyyata öz qoşunlarını təqdim edib.

Yanvar iğtişaşlarının əsas səbəbini Qazaxıstan prezidenti Tokayev vətəndaşların gəlirlərindəki təbəqələşmə adlandırıb. O vurğulayıb ki, terrorçular bundan istifadə ediblər. Tokayev ölkədəki vəziyyəti sui-qəsdçilərin və radikalların gətirdiyi “barut çəlləyi”, “yandırılmış kibrit” adlandırıb.

Bu arada “cadugər ovu” davam edir, Almatı sakinlərinin sözlərinə görə, şəhər tədricən normal həyata qayıdır. Mağazalar və nəqliyyat fəaliyyətini bərpa edir, yerli xidmətlər küçələri yanmış avtomobillərdən təmizləyir, baxmayaraq ki, hələ də hər yerdə iğtişaş əlamətləri var.

Sizi maraqlandıra bilər: New Yorkun əsas xəbərləri, mühacirlərimizin hekayələri və Big Apple-da həyat haqqında faydalı məsləhətlər - hamısını ForumDaily New Yorkda oxuyun.

Qazaxıstanda yanvar hadisələri nəticəsində zədələnmiş binaların təmiri və əmlaka dəymiş ziyan nəzərə alınmaqla iğtişaşlardan dəymiş ümumi zərər 313,6 milyon dollar qiymətləndirilir.

ForumDaily əvvəllər yazdığı kimi:

• Qazaxıstanda etirazlar güclənir - Rusiya sülhməramlı qüvvələrini yerləşdirir Qazaxıstan ərazisinə.
• Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev təhlükəsizlik qüvvələrinə “xəbərdarlıq etmədən atəş açmağı əmr etdizorakı etirazları yatırtmaq üçün.
• Tokayev bildirib ki, ölkədə iğtişaşlar zamanı onlar buna cəhd ediblər dövlət çevrilişi etmək, və bəzi “xarici döyüşçülərin” ölkədəki etiraz aksiyalarında iştirak etdiyini bildirib.

Forum günündə də oxuyun:

Avropa və dünya çempionu və əfsanəvi Cirque du Soleil-in sənətçisi: ABŞ-ı fəth edən Taqanroq sakininin inanılmaz hekayəsi

Donetskin pirat versiyası: ukraynalı qadın müharibədən əvvəl yaşadığı məmləkətinə necə getdiyini danışdı

Martin Lüter Kinq afroamerikalıların hüquqları uğrunda döyüşçünün əsl adı deyil: onu necə və niyə dəyişdirdiyi haqqında maraqlı hekayə

ABŞ-dakı həyat və Amerikaya immiqrasiya haqqında daha vacib və maraqlı xəbərlər istəyirsiniz? — bizə dəstək olun bağışlayın! Siz də səhifəmizə abunə olun Facebook. "Ekranda prioritet" seçimini seçin və əvvəlcə bizi oxuyun. Həmçinin kanalımıza abunə olmağı unutmayın Telegram kanalı  və Instagram- Orada çox maraqlı şeylər var. Və minlərlə oxucuya qoşulun Forum Gündəlik New York — orada siz metropol həyatı haqqında çoxlu maraqlı və müsbət məlumatlar tapa bilərsiniz.